اصول حسابداری

حسابداری

اصول حسابداری

حسابداری

مهمترین مطالب اصول حسابداری یک پیام نور فصل چهارم

سرمایه گذاری مجدد

سرمایه گذاری مجدد به معنای آن است که صاحب موسسه با آوردن پول یا مال دیگری، دارائی موسسه متعلق به خود را افزایش دهد. سرمایه گذاری مجدد، دارائی یک موسسه را افزایش می دهد در مقابل.فدر طرف دیکر معادله حسابداری،افزایش می یابد.

برداشت

برداشت به معنای آن است که صاحب یک موسسه برای مصارف شخصی پول یا مال دیگری را از دارائیهای موسسه متعلق به خود را از محل وجوه نقد موسسه پرداخت کند.

از آنجا که برداشت باغث کاهش سرمایه می شود، قواعد بدهکار وبستانکار کردن آن عکس حساب سرمایه می باشد.

مفهوم درآمد

درآمد، بهای کالای فروش رفته ویا خدمات انجام شده است. هنگامی که موسسه ای خدماتی را انجام یا کالایی را به مشتریان تحویل می دهد،پول یا دارایی دیگری از آنان دریافت می کند. ورود این پول یا دارایی را به موسسه درآمد میگویند. مبلغ درآمد در هر معامله ای از طریق ارزش دارایی یا دارائیهای که در ازای آن به دست می آید.

درآمد موجب افزایش سرمایه می شود. ورود پول یا ایجاد مطالبات ناشی از انجام خدمات،جمع دارائی یک موسسه را افزایش می دهد، در طرف دیگر معادله حسابداری، بدهی را تغییر نمی دهد اما سرمایه را به مبلغی معادل افزایش حاصل در جمع دارئی، بالا می برد.

درآمد عبارت است از افزایش ناخالص در سرمایه که ناشی از فعالیتهای انتفاعی باشد. برای هر یک از منابع درآمد باید حسابی جداگانه در دفتر کل افتتاح شود و عنوان هر حساب باید حاکی از منبع درآمد باشد.

نحوه ثبت درآمد

چون درآمد موجب افزایش سرمایه می گردد، نحوه ثبت افزایش و کاهش آن مثل حساب سرمایه است. یعنی زمانی که درآمد افزایش پیدا می کند، حساب درآمد بستانکار میشود.

مفهوم هزینه

هزینه، بهای تمام شده کالای فروش رفته و خدمات انجام شده به منظور کسب درآمد است.

هزینه مخارجی است که برای درآمد، پرداخت یا واقع شده است واز طریق بهای تمام شده دارائیها یا خدماتی که در یک دوره مالی به مصرف می رسد ویا مورد استفاده قرار می گیرد، اندازه گیری ودر مدارک حسابداری ثبت می شود.

نحوه ثبت هزینه

چون هزینه موجب کاهش سرمایه می گردد،نحوه ثبت افزایش و کاهش آن عکس حساب سرمایه است.

شرکت الف در تاریخ 2/10/ 81 صورتحسابی به مبلغ 8000000 ریال بابت هزینه تعمیر ماشین آلات شرکت دریافت نمود که وجه آن هنوز پرداخت نشده است. نحوه ثبت این رویداد در دفترروزنامه به صورت زیر است :

تاریخ شرح بدهکار بستانکار

2/10/81 هزینه تعمیرات 8000000

حسابهای پرداختنی 8000000

بابت دریافت صورتحساب تعمیر

ماشین آلات شرکت

هزینه حقوق دی ماه کارکنان شرکت آلفا 50000000 ریال است که در تلریخ 30/10/81 مبلغ 45000000 ریال آن پرداخت شد و بقیه هنوز پرداخت نشده است. نحوه ثبت این رویداد طرفنظر از مالیات و بیمه در دفترروزنامه به صورت زیر است :

تاریخ شرح بدهکار بستانکار

2/10/81 هزینه حقوق 50000000

صندوق 45000000

حسابهای پرداختنی 5000000

بابت هزینه حقوق دی ماه کارکنان شرکت.

شرکت الف در تاریخ 12/11/81 بابت هزینه تعمیر وسایل نقلیه شرکت صورتحسابی به مبلغ 5000000 ریال دریافت کرد که بابت آن یک فقره سفته 3ماهه تسلیم تعمیرکار نمود. نحوه ثبت این رویداد دردفترروزنامه به صورت زیر است:

تاریخ شرح بدهکار بستانکار

12/11 /81 هزینه تعمیرات 5000000

اسناد پرداختنی 5000000

بابت هزینه تعمیر وسایل نقلیه شرکت و

تسلیم یک فقره سفته 3ماهه به تعمیرکار

تشریح فرض تعهدی

فرض تعهدی ناظر بر نحوه شناخت درآمدها و هزینه ها و به تبع آن ناظر بر اصل تحقق درآمد و اصل مقابله با درآمدها با هزینه ها ( اصل تطابق ) می باشد.

براساس فرض تعهدی اگر وجه نقد وصول شده باشد ولی درآمد تحقق نیافته باشد، نمی توان درآمد را شناسایی کرد. همچنین براساس این فرض اگر وجه پرداخت شده باشد اما هزینه تحمیل نشده باشد، نمی توان هزینه را در دفاتر ثبت نمود.

اصل تحقق درآمد

براساس اصل تحقق درآمد، زمانی می توانیم درآمد را شناسایی و ثبت کنیم که درآمد تحقق یافته یا عاید شده باشد.

فرایند کسب سود عبارت از مجموعه ای از عملیات است که از خرید مواد اولیه و سایر عوامل تولید تا تبدیل آنها به کالای ساخته شده و نهایتا“ فروش محصولات و دریافت وجه آنها را در بر می گیرد.

بنابراین در هر زمانی قبل از فروش محصول چنانچه وجهی دریافت شود، نمی توان آن را به عنوان درآمد ثبت نمود. بلکه این گونه دریافتها نوعی بدهی است که تحت عنوان پیش دریافت ثبت میشود.

اصل مقابله درآمد با هزینه ها یا اصل تطابق

هر موسسه ای به منظور کسب درآمد هزینه هایی را در طول دوره مالی متحمل میشود. برای تعیین سود و زیان خالص باید هزینه های انجام شده در یک دوره مالی از درآمد تحقق یافته در همان دوره کسر شود.

طبق اصل مقابله هزینه ها با درآمد یا اصل وضع هزینه هایی یک دوره از درآمد همان دوره ، هنگامی که یک رویداد معین هم بر درآمد و هم بر هزینه اثر می گذاری هر دو جنبه این رویداد باید در همان دوره مالی شناسایی و ثبت شود.

پیش دریافت درآمد

زمانی میتوان درآمد را شناسایی کرد که فرایند کسب سود تکمیل شده باشد .همچنین بیان گردید که معمولا موقع فروش کالا یا اجرای خدمات فرایند کسب سود را تکمیل شده فرض می کنند.

بنابراین در هر زمانی قبل از فروش محصول یا اجرای خدمات چنانچه وجهی در یافت شود نمی توان آن را به عنوان درآمدثبت نمود بلکه این گونه در یافتها نوعی بدهی هستند که در حسابی به نام «پیش دریافت» ثبت می شوند.

پیش پرداخت هزینه

چنانچه وجوه پرداختی مربوط به مخارجی باشد که منفعت حاصل از آن به دوره های آتی تسری پیدا کند تحت عنوان یک دارائی به نام پیش پرداخت ثبت خواهند شد.

پیش پرداخت ها معرف مخارج انجام شده ای است که مورد استفاده قرار نگرفته است.

حسابهای موقت :

شامل حسابهای درآمد و هزینه و برداشت که در پایان دوره مالی بسته می شوند. این حسابها را به استثنای برداشت ، حسابهای سود و زیانی نیز می گویند.

حسابهای دفتر کل را می توان به دو دسته کلی تقسیم کرد :
1- حسابهای دائمی
2- حسابهای موقت

حسابهای دائمی

شامل حسابهای دارایی ، بدهی وسرمایه که مانده آنها به دوره مالی بعد نقل میشود. این حسابها را حسابهای ترازنامه ای نیز می گویند .

اصلاح و تعدیل حسابهای دفتر کل در پایان دوره مالی و به منظور اصلاح ، تعدیل و به هنگام کردن( به روز رساندن)

مدارک حسابداری انجام میشود.

ثبت های اصلاحی معمولا“ در پایان دوره مالی ثبت میشوند و شامل موارد زیر می باشد :

1- اصلاح پیش دریافتهای درآمد

2- اصلاح پیش پرداخت های هزینه

3- ثبت درآمدهای و هزینه های تحقق یافته ثبت نشده تا پایان سال مالی

4- ثبت هزینه استهلاک دارائی

اصلاح پیش پرداخت های هزینه

از آنجا که ممکن است بخشی از مبالغی که تحت عنوان پیش پرداخت ثبت شده اند تا پایان سال مالی به هزینه تبدیل شوند، در پایان هر دوره مالی باید بابت این قسمت از پیش پرداخت ها که به هزینه تبدیل شده اند اصلاحات لازم در حسابها به عمل آید.

ثبت درآمدهای تحقق یافته ثبت نشده تا پایان دوره مالی

در پایان دوره مالی ممکن است درآمدهایی تحقق یافته باشند ولی ثبتی از بابت آنها در دفاتر به عمل نیامده باشد.

شرکت آلفا در اسفند 1381 ماشین آلات شرکت چناران را تعمیر نمود. ارزش این خدمات معادل 3000000 ریال میباشد که دراین تاریخ (منظور 29/12/81 است) ثبتی بابت آن در حسابها به عمل نیامده است. ثبت اصلاحی در پایان سال 81 به صورت زیر میباشد.

تاریخ شرح بدهکار بستانکار

29/12/81 حسابهای دریافتنی 3000000

درآمد تعمیرات 3000000

بابت ارائه خدمات به شرکت چناران .

ثبت هزینه های تحمیل یافته ثبت نشده تا پایان دوره مالی

معمولا“ در پایان دوره مالی هزینه هایی وجود دارند که ثبت نشده اند.از جله هزینه تلفن ، آ ب ، برق این گونه هزینه ها را هزینه های معوق نیز می گویند.

به منظور به کارگیری صحیح اصل تطابق در پایان سال باید این گونه هزینه ها را در دفاتر ثبت نمود.

ثبت هزینه استهلاک دارائیهای بلند مدت استهلاک پذیر

دارائیهای که عمر مفید آنها بیشتر از یک سال باشد، به عنوان دارائی بلندمدت یا ثابت در دفاتر ثبت میشوند به غیر از زمین تمامی دارائیهای بلندمدت دیگر دارای عمر مفید محدود می باشند.

نحوه محاسبه هزینه استهلاک :

ارزش اسقاط - بهای تمام شده ÷ عمر مفید = هزینه استهلاک

اصلاح حساب موجودی ملزومات

برای حسابداری ملزومات دو روش وجود دارد :

روش اول : در این روش هنگام خرید ملزومات، حساب موجودی ملزومات، بدهکار وحساب صندوق یا حسابهای پرداختنی بستانکار می شود.

روش دوم : در این روش هنگام خرید ملزومات حساب هزینه ملزومات، بدهکار و حساب صندوق یا حسابهای پرداختنی ، بستانکار میشود.

تهیه ترازآزمایشی اصلاح شده

پس از انجام تمامی ثبتهای اصلاحی انتقال آنها از دفتر روزنامه به دفتر کل ،مانده حسابهای دفتر کل تعیین و ترازآزمایشی دیگری تهیه می شود.

ترازآزمایشی را که پس از انجام ثبتهای اصلاحی تهیه میکنند، ترازآزمایشی اصلاح شده می گویند. ترازآزمایشی اصلاح شده مبنای تهیه صورت سود وزیان و ترازنامه قرار می گیرد.

مهمترین مطالب اصول حسابداری یک پیام نور فصل دو و فصل سه

معادله یا فرمول حسابداری

دارائیها = بدهیها + سرمایه

براساس این معادله می توان هر یک از معاملات و عملیات مالی و رویدادهای دارای اثر مالی را تجزیه و تحلیل وآثار آن را بر عناصر معادله تعیین کرد.

دارائیها

اموال ، مطالبات وسایر منابع اقتصادی متعلق به یک موسسه که در نتیجه معاملات ،عملیات مالی ایجادشده و قابل تبدیل به پول ودارای منافع آتی است ،دارائی نامیده می شود.

در صورتی می توان یک منبع اقتصادی را به عنوان دارایی موسسه تلقی کرد که دارای شرایط زیر باشند :

1- دارای منافع اقتصادی آتی بوده و جریان ورود آن منافع به داخل موسسه محتمل باشد.

2- بهای تمام شده دارایی برای موسسه به نحو اتکا پذیری قابل اندازه گیری و قابل بیان به پول باشد.

3- در نتیجه معاملات یا سایر رویدادهای گذشته به کنترل موسسه درآمده باشد.

بدهیها

تعهداتی که یک موسسه در مقابل اشخاص و موسسات دیگر دارد واز معاملات و رویدادهای گذشته ناشی شده وباید از طریق پرداخت پول و... تسویه شوند .

بدهیها معمولا“ از خرید نسیه دارائیها، اخذ وامها، برقراری مالیات و ایراد خسارت به دیگران ناشی می شود.

اجزاء اصلی بدهی به شرح زیر می باشد :

حسابهای پرداختنی

اسناد پرداختنی

پیش دریافت

وام پرداختنی

سرمایه

حق مالی مالک یا مالکان یک موسسه نسبت به دارایهای آن، سرمایه نامیده می شود. در هر زمان با کسر کردن بدهیهای یک موسسه از داراییهای آن، مبلغ سرمایه به دست می آید.

در شرکتهای سهامی برای نشان دادن حق مالی مالکان یا سهامداران به جای واژه سرمایه از واژه «حقوق صاحبان سهام » استفاده می شود.

نحوه محاسبه سرمایه در پایان هر دوره مالی را میتوان در قالب معادله زیر نشان داد:

برداشت – (زیان دوره جاری) سود دوره جاری + سرمایه گذاری مجدد + سرمایه اول دوره = سرمایه پایان دوره

رویدادهای مالی

رویدادهای مالی رویدادهایی هستند که اثرمالی داشته باشند. به طور دقیق تر می توان گفت رویدادهای مالی، رویدادهایی هستند که حداقل بر یکی از عناصر معادله اساسی حسابداری(داراییها، بدهیها و سرمایه ) تاثیر بگذارند.

در حسابداری ، تبحر در شناسایی رویدادهای مالی از سایر رویدادها از اهمیت ویژه ای برخورداراست.

آقای احمدی شرکت ( الف ) را تاسیس و مبلغ 600 میلیون ریال به عنوان سرمایه اولیه وارد شرکت نمود.

صندوق (مبلغ 600000000 ریال افزایش یافته ) بدهکار

سرمایه ( مبلغ 600000000 ریال افزایش یافته ) بستانکار

مقداری اثاثه اداری جمعا“ به مبلغ10 میلیون ریال خریداری و 5 میلیون ریال آن به طور نقد پرداخت شد و برای بقیه یک برگ سفته 4 ماهه تسلیم فروشنده شد.

اثاثه اداری (مبلغ 10000000 ریال افزایش یافته ) بدهکار

صندوق ( مبلغ 5000000 ریال کاهش یافته ) بستانکار

بدهیها(اسناد پرداختنی) (مبلغ 5000000 ریال افزایش یافته)

مدرکی را که برای ثبت افزایشها و کاهشهای هر کدام از داراییها، بدهیها و سرمایه به کار می رود، «حساب» میگویند.

حساب پایه اصلی هر سیستم حسابداری و وسیله ای است که اطلاعات مربوط به تغییرات هر یک از اقلام دارایی، بدهی و سرمایه در آن جمع آوری می شود.

جریان اطلاعات در سیستم حسابداری

اطلاعات مربوط به رویدادهای مالی پس از ورود به سیستم اطلاعاتی حسابداری و تجزیه و تحلیل و بیان زبان حسابداری (بدهکار و بستانکار) در سند حسابداری ثبت میشوند.

پس از سند حسابداری، این اطلاعات در دفترروزنامه ثبت و از آنجا به دفتر کل منتقل می شود.

به طور خلاصه جریان اطلاعات در یک سیستم حسابداری به صورت زیر است :

1- رویدادهای مالی 2- سند حسابداری 3- دفتر روزنامه 4- دفترکل 5- تراز آزمایشی 6- صورتهای مالی

سند حسابداری

برای یک یا چند رویدادمالی که در موسسه اتفاق می افتد حسابداری یا برگه حسابداری تهیه می شود.

سند حسابداری یا برگه حسابداری، نوشته ای است که در آن آثار مالی یک یا چند رویداد مالی نوشته می شود.

ماده 9 «آئین نامه نحوه تنظیم و تحریر و نگاهداری دفاتر موضوع تبصره یک ماده 95 قانون مالیاتهای مستقیم » سند حسابداری را چنین تعریف می کند

برگه یا مدرک حساب یا سند حسابداری عبارت از نوشته ای است که درآن یک یا چند مورد از عملیات مالی و پولی و محاسباتی انجام شده به حسابهایی که حسب مورد بدهکار یا بستانکار گردیده تجزیه می شود و چنین مدرکی پس از امضاءمرجع ذیصلاح و صدور آن قابل ثبت در دفاتر معین و روزنامه و کل است.

برای ثبت معاملات در سند حسابداری باید نام حسابهای بدهکار و بستانکار در هر معامله را تعیین کرد. نام حسابهای بدهکار و بستانکار از فهرست حسابهای موسسه به دست می آید.

در تنظیم فهرست حسابها برای یک موسسه باید به نکات زیر توجه شود :

1- نام هر حساب باید ماهیت آن را به روشنی بیان کند.

2- تعداد حسابها باید به تناسب نیازهای موسسه انتخاب شود .

3- حسابها باید به ترتیبی که در صورتهای مالی انعکاس می یابد در فهرست حسابها مرتب شود.

4- حسابها باید به ترتیبی شماره گذاری شود که شماره هر حساب نوع و طبقه بندی آن حساب را مشخص کند.

در تاریخ 7 / 2 / 81 آقای پیمان شرکت پیمان را تاسیس و مبلغ 50000000 ریال بابت سرمایه اولیه به صندوق شرکت واریز نمود.

سند حسابداری شرکت پیمان

شماره : 1

تاریخ 8 / 1 / 1381

کد حساب شرح مبلغ جزء بدهکار بستانکار

10 صندوق 50000000

30 سرمایه آقای پیمان 50000000

جمع : ششصد و هشتاد میلیون ریال 50000000 50000000

شرح : واریز به حساب صندوق بابت سرمایه اولیه شرکت.

تهیه کننده : تایید کننده : تصویب کننده :

پس از اینکه رویداد های مالی در سند حسابداری ثبت شد باید در دفترروزنامه نیز ثبت گردد. دفترروزنامه انواع مختلفی دارد.

دفترروزنامه ای که کلیه معاملات و عملیات مالی در آن ثبت می شود را دفترروزنامه عمومی می نامند.

دفتر روزنامه ای که در آن فقط یک نوع خاص از رویدادهای مالی ثبت می شود دفتر روزنامه اختصاصی خوانده می شود.

دفتر روزنامه عمومی

دفتر روزنامه عمومی دفتری است که کلیه معاملات و عملیات مالی موسسه به ترتیب تاریخ در آن ثبت میشود.

بر اساس ماده 7 قانون تجارت، دفتر روزنامه دفتری است که تاجر باید همه روزه مطالبات ، دیون و دادوستد تجارتی و معاملات راجع به اوراق تجارتی و به طور کلی جمیع واردات و صادرات تجارتی خود را به هر اسم و رسمی که باشد و وجوهی را که برای مخارج شخصی خود برداشت می کند در آن ثبت نماید.

دفترروزنامه باید دارای ستونهای مناسب برای انتقال اطلاعات سند حسابداری به آن باشد. بنا براین دفترروزنامه باید حداقل دارای ستونهایی برای درج شماره سند حسابداری، تاریخ، شرح، مبلغ بدهکار و مبلغ بستانکار هر رویداد باشد.

دفتر کل

دفتری است که حسابهای یک موسسه به تفکیک در آن نگهداری می شود .

کلیه معاملات ثبت شده در دفترروزنامه در هر ماه باید حداکثر تا پانزدهم ماه بعد به دفتر کل منتقل شود.

براساس ماده 8 قانون تجارت ،دفتر کل دفتری است که تاجر باید کلیه معاملات را لااقل هفته ای یک مرتبه از دفتر روزنامه استخراج و انواع مختلف آن را تشخیص و جدا کند.

دفتر کل باید دارای ستونهای مناسب برای انتقال اطلاعات دفتر روزنامه به آن باشد.

مانده گیری حسابها ی دفتر کل

برای مانده گیری هر حساب دفتر کل کافی است که مابه التفاوت جمع اقلام بدهکار و بستانکار ثبت شده در آن حساب را تا آن مقطع محاسبه نمود ، این مابه التفاوت مانده حساب نامیده می شود.

اگر جمع اقلام بدهکار از جمع اقلام بستانکار ثبت شده در آن حساب بیشتر باشد، مانده حاصله بدهکار و بالعکس اگر جمع اقلام بستانکار از جمع اقلام بدهکار ثبت شده در آن حساب بیشتر باشد،مانده حاصله بستانکارخواهد بود.

معمولا برای مشخص کردن ماهیت بدهکار یا بستانکار مانده حسابهای دفتر کل ،ستونی به نام ستون تشخیص در نظر گرفته می شود.

اگر مانده حاصله بدهکار باشد در ستون تشخیص کلمه بدهکار و اگر مانده حاصله بستانکار باشد در ستون تشخیص کلمه بستانکار نوشته می شود.

دفتر معین

برای آن دسته از حسابهای دفتر کل که دارایی چندین زیر مجموعه هستند دفتر معین نگهداری می شود.

اگر به چندین شرکت و شخص دیگر هم بدهی می داشتیم همه آنها در همین حساب دفتر کل یعنی «حسابها ی پرداختنی » ثبت می شدند.

به طور کلی برای آن دسته ازحسابهای دفتر کل که دارای چندین زیر مجموعه هستند، دفتر معین نگهداری میشود.

مثال دفتر روزنامه

1- در تاریخ 25/ 5 / 81 بابت خدماتی که قرار است در ماههای آینده به مشتریان ارائه شود مبلغ 30000000 ریال ( به صورت پیش پرداخت ) دریافت شد.

2- در تاریخ 28 / 6/ 81 مبلغ 15000000 ریال بابت حق بیمه های آینده پرداخت شد.

3- در تاریخ 1/7/ 81 آقای بهزاد مبلغ 1400000 ریال بابت مصارف شخصی از صندوق شرکت برداشت نمود.

4- در تاریخ 21/7/81 آقای بهزاد وجه برداشت شده را به صندوق عودت داد.

1

25/5/81

صندوق

سرمایه آقای بهزا د

30000000

بابت پیش پرداخت ازمشتریان

پیش پرداخت بیمه

30000000

2

28/6/81

صندوق

15000000

پرداخت حق بیمه ماههای آینده

15000000

3

1/7/ 81

برداشت

1400000

صندوق

1400000

برداشت شخصی ما لک

صندوق

1400000

4

21/7/81

برداشت

برگشت وجه برداشتی توسط

مالک

1400000

تهیه ترازآزمایشی

در سیستم حسابداری دوطرفه، هر معامله به مبلغ بدهکار و بستانکار مساوی در دفتر ثبت می شود و اگر درست مانده گیری شده باشند جمع مانده های بدهکار حسابهای دفتر کل باید با جمع ماندهای بستانکار مساوی باشد.

یکی از وسایلی که حسابداران برای آزمون صحت مدارک حسابداری مورد استفاده قرار می دهند،ترازآزمایشی است.

ترازآزمایشی فهرستی است از مانده حسابهای دفتر کل که معمولا“ در پایان هر ماه تهیه می شود.

تهیه ترازآزمایشی به حسابداران امکان می دهد که از تساوی خمع مانده های بدهکار با جمع مانده های بستانکار اطمینان حاصل نمایند.

ترازآزمایشی یک جدول دو ستونی است که مانده های حسابهای دفتر کل در آن نوشته می شود.

ترازآزمایشی دو هدف کلی زیر را تامین می کند :

الف ) اثبات تساوی اقلام بدهکار و بستانکار دفتر کل.

ب ) فراهم کردن اطلاعات لازم برای تهیه گزارشهای مالی پایان دوره.

تهیه ترازآزمایشی چهار ستونی در رفع برخی اشتباهات ، موثر ودر رفع برخی از اشتباهات دیگر ناموثر است

مهمترین مطالب اصول حسابداری یک پیام نور فصل یک

اهمیت و نقش حسابداری

با شفافیت بخشیدن به فضای اقتصادی و مالی هر کشور عاملی تعیین کننده در موفقیت سیاستهای تعین عدالتهای اجتماعی می باشد

تعریف حسابداری

« حسابداری عبارتست از فرآیند تشخیص ، اندازه گیری و گزارش اطلاعات اقتصادی که برای استفاده کنندگان اطلاعات مزبور ، امکان قضاوت و تصمیم گیریهای آگاهانه را فراهم می سازد. »

« حسابداری عبارتست از خدمتی که با فراهم کردن اطلاعات مالی مورد نیاز مدیران ، پرداخت کنندگان مالیات ، اداره کنندگان و سایرین جهت تصمیم گیریهای آگاهانه انجام می پذیرد. »

« حسابداری عبارتست از فن تفسیر ، اندازه گیری و توصیف فعالیتهای اقتصادی. »

فرآیند حسابداری به ترتیب دارای چهار مرحله می باشد

* ثبت فعالیتهای مالی

* طبقه بندی اقلام ثبت شده

* خلاصه کردن اقلام در قالب اعداد قابل سنجش

* تفسیر نتایج حاصله از بررسی اقلام خلاصه شده

مرحله خلاصه کردن عبارتست از ترکیب و تنظیم نتیجة حسابهای دفتر کل به نحوی که حداکثر اطلاعات مورد نیاز به طور خلاصه و ساده به دست آید. در این مرحله مهمترین صورتها یا گزارشات مالی عبارت است از :

ترازنامه ( وضعیت دارایی ، بدهی و سرمایه را نشان می دهد. )

صورت سود و زیان ( میزان سود و زیان مؤسسه را با توجه به درآمد و هزینه برای مدتی معین نشان می دهد. )

صورت حقوق صاحبان سرمایه ( تغییرات سرمایه صاحبان مؤسسه را به دارایی آن مؤسسه برای مدتی معین نشان می دهد. )

تقسیم استفاده کنندگان اطلاعات و گزارشهای حسابداری

* استفاده کنندگان داخلی یا درون سازمانی ( عمدتاً مدیران اجرایی می باشند. )

* استفاده کنندگان خارجی یا برون سازمانی ( صاحبان سرمایه ، دولتها ، بستانکاران ، بانکها ، رقبا ، سرمایه گذاران بالقوه و . )

دلایل استفاده دولتها از صورتها و گزارشات مالی

دولتها از دوجهت علاقه مند به اطلاع از وضعیت مالی مؤسسات بازرگانی و انتفاعی می باشند. اولین دلیل را
می توان تعیین میزان مالیات بر درآمد دانست و دلیل دیگر را می توان تنظیم و تدوین مقررات و قوانین برنامه های جدید اقتصادی و رفع نقایص برنامه های گذشته ذکر نمود.

تقسیم استفاده کنندگان اطلاعات و گزارشهای حسابداری

* استفاده کنندگان داخلی یا درون سازمانی ( عمدتاً مدیران اجرایی می باشند. )

* استفاده کنندگان خارجی یا برون سازمانی ( صاحبان سرمایه ، دولتها ، بستانکاران ، بانکها ، رقبا ، سرمایه گذاران بالقوه و . )

واحدهای اقتصادی

واحدهای اقتصادی ، سازمانهای جدا و متمایزی هستند که به تعداد زیاد در جامعه وجود دارند. از جملة این واحدها ، می توان بانکها ، واحدهای صنفی ، مؤسسات آموزشی ، سازمانهای دولتی ، شرکتها ، مؤسسات خیریه و غیره را نام برد.

تقسیم بندی واحدهای اقتصادی

* واحدهای اقتصادی که فعالیتهای انتفاعی دارند. مانند شرکت ایران خودرو ، شرکت مخمل و ابریشم کاشان.

* واحدهای اقتصادی که فعالیتهای غیر انتفاعی دارند. مانند شهرداریها ، مؤسسات آموزشی.

تقسیم بندی واحدهای انتفاعی از لحاظ طرز تشکیل

* مؤسسات انفرادی ( تک مالکی ) مانند : تجار و کسبه

* شرکتهای ضمانتی مانند : شرکتهای تضامنی ، شرکتهای نسبی و شرکتهای مختلط

* شرکتهای سرمایه ای مانند : شرکتهای سهامی ، شرکتهای با مسئولیت محدود و شرکتهای دولتی

* مؤسسات انتفاعی غیر تجاری مانند : دفاتر حقوقی ، مؤسسات حسابرسی

مفروضات حسابداری عبارت است از

فرض داشتن شخصیت حقوقی جداگانه

فرض تداوم و استمرار فعالیتهای مالی

فرض وجود واحد اندازه گیری

فرض دوره مالی

فرض داشتن شخصیت حقوقی جداگانه

یعنی اطلاعات مالی برای یک شخصیت حسابداری معین جمع آوری می گردد. به طور کلی باید گفت که فرض داشتن شخصیت حقوقی جداگانه ، یک مبنا برای تعیین خط جدایی بین یک واحد اقتصادی ومالکین آن در دفتر تجزیه و تحلیل فعالیتهای مالی بدست می دهد.

فرض تداوم فعالیتهای مالی

یعنی اینکه عملیات یک شخصیت حسابداری باید در یک دوره زمانی که کافی برای اجرای آن و نیز انجام قراردادها و تعهدات موجود باشد ، ادامه یابد

فرض وجود واحد اندازه گیری

یعنی اینکه نتایج مالی یک شخصیت حسابداری در قالب پول سنجیده و گزارش می گردد.

فرض دوره مالی

یعنی اینکه عمر شخصیت حسابداری ، یک دورة کوتاه مدت مثلاً یک سال تعیین گردد ، تا صورتهای مالی در پایان آن تهیه شده و نتایج فعالیتهای مالی تعیین گردد ؛ و استفاده کنندگان از صورتهای مالی مجبور نباشند ، تا پایان عمر شخصیت حسابداری که نامحدود است ، صبر کنند.

اصول حسابداری

1- اصل بهای تمام شده

2- اصل تحقق درآمد

3- اصل تطابق هزینه ها با درآمدها

4- اصل افشاء

- اصل بهای تمام شده تاریخی .

موجب اصل بهای تمام شده، تمام رویدادهای مالی به بهای تمام شده در تاریخ وقوع ثبت ودر صورتهای مالی منعکس می شود وچنانچه بعدا“ ارزش پولی آنها افزایش یابد، این افزایش شناسایی وثبت نمی شود .

در به کار گیری این اصل ، بهای تمام شده دارائیها براساس قیمت نقد یا معادل قیمت نقد ، اندازه گیری می شود.

-اصل افشاء حقایق

افشاءایجاب می کند که کلیه واقعیتها بااهمیت مربوط به رویدادها و فعالیتهای مالی موسسه به نحو مناسب و کامل افشاء شود .

براساس اصل افشاء حقایق باید تمامی اطلاعاتی که به نحوی می تواند در تصمیم گیری استفاده کنندگان از اطلاعات مالی تاثیر گذار باشد،افشاء شود. افشای اطلاعات می تواند در متن صورتهای مالی یا یادداشتهای همراه آن صورت پذیرد.

-اصل تحقق درآمد

اساس اصل تحقق ، درآمدها بدون توجه به زمان دریافت وجه نقد مربوطه، در زمان تحقق شناسایی می شوند، معمولا“ زمانی درآمد را تحقق یافته فرض می کنند که فرایند کسب سود کامل با حداقل قسمت اعظم آن کامل شده باشد.

فرایند کسب سود عبارت از مجموعه ای از عملیات است که از خرید مواد اولیه و سایر عوامل تولید تا تبدیل آنها به کالای ساخته شده و نهایتا“ فروش محصولات ودریافت وجه آنها را دربر می گیرد.

- اصل تطابق هزینه ها با درآمدها

بر اساس اصل تطابق برای اندازه گیری سود هر دوره باید هزینه های هر دوره درآمدهای همان دوره مقابله نمود. به عبارت دیگر برای تعیین سود هر دوره باید هزینه هایی که برای کسب در آمدهای همان دوره تحمیل شده اند را از درآمدها کسر نمود.

اصول یا میثاقهای محدود کننده

فزونی منابع بر مخارج

اهمیت

خصوصیات صنعت

محافظه کاری

1- فزونی منافع بر مخارج

گزارشگری مالی فراهم کردن اطلاعات لازم برای تصمیم گیری است. اما مخارج تهیه این اطلاعات نباید برمنافع آن فزونی یابد .

2-اصل اهمیت

به موجب اصل اهمیت در مورد مبالغ واقلامی که بنابر وضعیت،محیط وعملکرد موسسه، جزیی و ناچیز محسوب می شوند، می توان از اعمال دقیق اصول حسابداری خودداری کرد.

3- اصل محافظه کاری :

محافظه کاری بدین است که در شرایط ابهام، اعمال قضاوت برای انجام برآورد به نحوی صورت گیرد که درآمدها یا دارائیها بیشتر از واقع وهزینه ها یا بدهیها کمتر از ارائه نشود.

محافظه کاری عبارت است از کاربرد درجه ای از مراقبت که جهت انجام برآورد در شرایط ابهام موردنیاز است به گونه ای که درآمدها یا دارائیها بیشتراز واقع وهزینه ها کمتر از واقع ارائه نشود.

مهمترین ویژگیها یا خصوصیات کیفی اطلاعات حسابداری عبارت اند از :


1-مربوط بودن
2- قابلیت اتکاء
3- قابلیت مقایسه

1- مربوط بودن

(مربوط بودن ) یکی از ویژگیهای کیفی واساسی اطلاعات حسابداری است. ارائه اطلاعات مربوط، تصمیم گیرندگان رادر اخذ تصمیمات منطقی یاری می دهد ومی تواند عاملی برای جلوگیری از بروز ابهام و سردرگمی در بررسی و مطالعه اطلاعات مالی محسوب شود.

ویژگی مربوط بودن اطلاعات مالی مبتنی برمفاهیم زیر می باشد :

اهمیت، به موقع بودن ، رجحان محتوا برشکل قابل فهم بودن وافشای کامل است که هریک از این مفاهیم یا ویژگیهای فرعی درزیر تشریح می شود

2- قابلیت اتکاء

قابلیت اتکاء به اعتماد و اتکایی اشاره دارد که استفاده کنندگان می تواند بر اندازه گیریهای گزارش شده در صورتهای مالی اساسی داشته باشند. نتایج اندازه گیریهای حسابداری هنگامی قابل اتکاء است که به طور صادقانه معرف ارزشهایی باشد که انتظارمی رود یا درنظراست ارائه کند .

3- قابلیت مقایسه

سرمایه گذاران و اعتباردهندگان، امکانات و فرصتهای سرمایه گذاری و اعطای اعتبار گوناگونی دارند. تصمیمات آنان نیز گاهی برمبنای مقایسه عملکرد واحد تجاری مورد نظر در طول زمان (چندین سال)و یا عملکرد چندین واحد تجاری برای دوره یا دوره های زمانی یکسان، اتخاذ می شود .

ویژگی «قابلیت مقایسه» مبتنی بر مفاهیم (1)رعایت یکنواختی یا ثبات رویه و(2) همسانی رویه ها است که به عنوان اجزا یا ویژگیهای وابسته به «قابلیت مقایسه» هریک را تشریح می کنیم .

1- طبقه بندی واحدهای اقتصادی از نظر نوع مالکیت

واحدهای اقتصادی را از نظر نوع مالکیت در سه دسته میتوان طبقه بندی کرد :

موسسات بخش عمومی

موسسات بخش تعاونی

موسسات بخش خصوصی

2- طبقه بندی واحدهای اقتصادی از نظر هدف فعالیت

واحدهای اقتصادی را از نظر هدف فعالیت در دو دسته میتوان طبقه بندی کرد :

موسسات انتفاعی

موسسات غیر انتفاعی

3- طبقه بندی واحدهای اقتصادی از نظر نوع فعالیت

اقتصادی را از نظر نوع فعالیت در سه دسته میتوان طبقه بندی کرد :

موسسات خدماتی

موسسات بازرگانی

موسسات تولیدی